Na całym świecie występuje około 1200 gatunków sumów i to nasz europejski ( Silurus Glanis ) - zwanym również sumem pospolitym, jest tym królem wśród swoich kuzynów. Jest to także największa ryba wód śródlądowych Europy. Drapieżnik, który od zarania dziejów wywoływał ogromne zainteresowanie, podziw, a nawet strach w oczach ludzi. W całej Europie krąży wiele legend wśród rybaków i wędkarzy o jego agresywności, sile, a także nadzwyczajnych rozmiarach. Stare XVIII w. kroniki opisują okazy przekraczające 4 metry długości i wagę 300 kg złowione na naszych rodzimych wodach. Przypomnijcie sobie, ile razy będąc nad wodą wieczorową porą z kumplami przy ognisku lub rozmawiając z wędkarzem pamiętającym wojnę słuchaliście wielu niesamowitych opowieści, które niejednokrotnie wywoływały uśmiech od ucha do ucha, ale i szczyptę zainteresowania. Te opowiastki stawiały nam podświadomie wiele pytań ? Czy sum zaatakował płynącego łabędzia ? Walka z rybą trwała tyle godzin ? Czy był w stanie wyciągnąć z łodzi dorosłego wędkarza ? Czy rzeczywiście dorastają do takich rozmiarów ? Żeby odpowiedzieć na te pytania, trzeba przyjrzeć się jego morfologii, biologi, zwyczajom oraz jadłospisie w jakim wąsale gustują.
Sumowa anatomia
Budowa oraz barwa jednoznacznie wskazują na to, że jest to ryba żyjąca w strefie dennej zbiorników wodnych. Jego masywna, spłaszczona głowa i przednia część ciała oraz ubarwienie twardej, bezłuskiej skóry ( na ogół ciemnej ), które zależy od środowiska w jakim występuje, dają sumowi możliwość łatwego ukrycia się na dnie lub wśród wodnych przeszkód. Często wygrzewające się na mieliznach sumy przypominają wyglądem kawał konaru, lub naniesiony przez nurt denny nalot. Uzbrojona w setki drobnych i bardzo ostrych zębów szczęka, przypominająca w dotyku tarkę (dolna znacznie wysunięta) również wskazuje na drapieżny styl życia suma. To właśnie dzięki niej jest w stanie zebrać z powierzchni wody dziesiątki uklejek lub innych drobnych ryb, a także polować na znacznie większej wielkości ryby spokojnego żeru. Odgłos żerującego w ten sposób suma przypomina wrzucany do wody żwir lub sumowe legendarne "cmoknięcie". Taki układ i rozmiar zębów pomaga mu mocno chwytać zdobycz, często ją przy tym miażdżąc, co ułatwia mu późniejsze połknięcie pokarmu. Budowa jego pyska wskazuję przede wszystkim na żerowanie w toni wodnej, a nie jak uważa większość wędkarzy przy dnie. Posiada trzy pary wąsów, dwa długie nad górną szczęką oraz cztery znacznie krótsze na dolnej, które z racji słabego wzorku służą mu jako system nawigacyjny oraz przyrząd czuciowy.
Dzięki potężnemu ogonowi sum bez problemu może pokonywać znaczne odległości. Nie rozwija przy tym zawrotnych szybkości, porusza się raczej wolno i z gracją, ale niech to nie będzie złudne. W czasie ataku potrafi w mgnieniu oka zrobić obrót o 180 stopni i uderzyć w ofiarę z wielką siłą. Ogon to także jego broń w trakcie polowań i dzięki niemu potrafi ogłuszyć duża ilość drobnych rybek. Jego kolejnym atutem jest węch, potrafi z wielkich odległości wyczuć zapach swojej ofiary i podążać za nim w górę rzeki. Wyobrażacie sobie iść ulicą miasta i wyczuwać smak otaczającego nas świata ? Sum natomiast to potrafi, jego wydłużone ciało posiada tysiące receptorów smaku. To wszystko czyni go idealnym wodnym i silnym drapieżnikiem. W okresie tarła wąsacze prowadzące samotny tryb życia, łączą się w pary. Aby sum mógł przystąpić do tego spektakularnego wydarzenia musi osiągnąć dojrzałość płciową. U samic i samców jest to zróżnicowane, oscyluje między trzecim, a szóstym rokiem życia. Okres tarła przypada na kwiecień, maj, czerwiec lub lipiec, zależne jest to jednak od szerokości geograficznej. Samice w tym czasie tworzą swoje gniazda dla potomstwa, których następnie bronią samce. Budują je w ciepłych, słabo utlenionych przybrzeżnych płyciznach na miękkim podłożu. Bywa czasami, że samice walczą między sobą w tym czasie o terytorium, nie wyrządzają sobie na szczęście większej krzywdy, ale ślady od ugryzień pozostawiają specyficzne blizny w postaci tzw. Podkowy ( takie ślady można również zaobserwować u ich ofiar, którym udało się uciec z sumowej paszczy ). Aby jednak sumy przystąpiły do tarła, przyroda musi spełnić jeden bardzo ważny warunek. Mianowicie temperatura wody musi osiągnąć 18-22 stopni i być stała przez dłuższych okres czasu. Zapłodnienie odbywa się zewnętrznie, czyli po za ciałem samicy ( składa 20-30 tyś jaj ikry na kilogram masy ciała ). A więć z racji osiąganych rozmiarów nie narzekają na brak wąsatego potomstwa. Po narodzinach , małe, młode i bezbronne sumki zaczynają pobierać pokarm, a ma to miejsce między 7-10 dniem życia. Rosną w różnym tempie. Zależne jest to od ilości pokramu, który występuje w ich środowisku, oraz szerokości geograficznej.
Sumowa dieta jest dość obszerna. Wąsale żywią się praktycznie wszystkim co naturalnie występuje w ich otoczeniu, ale nie tylko ! Ich menu zawiera wszystkie gatunki ryb spokojnego żeru i inne drapieżniki. Nie pogardzą również drobnymi ssakami wodnymi. Warto również wspomnieć, że sumy są kanibalami, ponieważ potrafią zaatakować i skonsumować mniejszego przedstawiciela swojego gatunku. Zdarzały się nawet ataki na zwierzęta domowe, mowa tu o psach, czy kotach. Krążą opowieści o atakach na dorosłych ludzi - i powiem szczerze, że jak najbardziej jest to możliwe. Gustują w ptactwie wodnym. Zjadane kaczki nie są niczym nadzwyczajnym, a ataki na łabędzie nie są opowiastkami wyssanymi z palca. Oczywiście takiej wielkości ptak nie zostanie zjedzony, atakują go ze względu na swój terytorializm i wzmożoną agresywność podczas żerowania czy pilnowania swoich gniazd. Sum nawet w niewoli nie kuli ogona i nie zapomina, że jest królem rzeki. Często przetrzymywane sumy na tzw. Smyczy, potrafią ugryźć wędkarza chcącego zwrócić mu wolność, atakują nawet blisko przepływające lub wypadające z naszej siatki ryby ! Raki, żaby, padlina, owady, wszystko to co znajdzie się na jego drodze staje się oficjalnie jego pokarmem. Wspominałem wcześniej o samotnym trybie życia, istnieją jednak od tego zachowania odstępstwa. Sumy w pewnych okresach i szczególnych warunkach, potrafią się grupować i wspólnie żerować watahą. Taki widok jednak jest dość rzadko spotykany. Można zaobserwować ten zgrupowany atak w momencie kiedy odbywa się tarło białej ryby. Najczęściej w okresie letnim, kiedy ryby wycierają się na łąkach i płytkich przybrzeżnych blatach oraz zatokach. Wędkarzowi, który był świadkiem takiego masowego żerowania, wspomnienia niewątpliwie zostaną w pamięci na resztę wędkarskiego życia. O ilości i wielkości zdobywanego pokarmu świadczy jego środowisko.
Zapotrzebowanie natomiast na przypadające pory roku. Im woda cieplejsza, tym sum pobiera więcej pokarmu. Przyśpiesza w tym czasie jego metabolizm. Gdy woda robi się chłodniejsza, metabolizm zwalnia i sumy nie są już tak aktywne. Idealne warunki sum osiągnął na zachodzie Europy, Hiszpanii, Francji ( nie w każdym regionie ) i Włochy, gdzie został sztucznie zasiedlony. To właśnie na rzece rio Ebro w Hiszpanii, sumy całkowicie zmieniły swój tryb życia i z drapieżników stały się ociążałymi cielakami zdobywającymi w najprostszy sposób pożywienie. Tamtejszym przysmakiem sumów jest pellet oraz kulki proteinowe. Takie "możliwości" połowów dało masowe nęcenie sumów tymi przynętami, które docelowo były przeznaczone dla wędkarzy łowiących karpie. Dzięki dużej ilości protein oraz masie wystąpującego pokarmu, sumiska tam żyjące osiągają imponujące rozmiary. Przykładem nieco odmiennym jest rzeka fiume Po we Włoszech. Panujące tam warunki klimatyczne, oraz liczne występowanie sporej ilości białej ryby w tym cefali, które wchodzą z morza do rzeki spowodowały, że łowione są tam co roku rekordy świata.
